Definities en gebruikte bronnen
- Neutrale gasprijs (TTF Neutral Gas Price)
- De neutrale gasprijs per dag wordt bepaald als de gewogen gemiddelde TTF-prijs voor het volume op een door het Ministerie van Economische Zaken aangewezen gasbeurs voor alle transacties die gedurende de bewuste dag, de dag daarvoor en twee dagen vóór de dag van levering zijn uitgevoerd. De neutrale gasprijs (NGP) is gedefinieerd in artikel 4.1.6.4 van de Transportcode gas LNB en wordt onder andere gebruikt voor het verrekenen van offline allocaties en afrekening van de Linepack Flexibility Services.
- Beursprijzen
- Als indicator voor de beursprijs voor gas is gekozen voor de meest gebruikte "TTF", de Europese groothandelsprijs voor gas. De data komt van het digitale handelsplatform van ICE, de intercontinentale uitwisselingsmarkt voor energie. ICE is in het jaar 2000 opgericht met het doel de energiemarkt te digitaliseren en om hiermee voor een grotere transparantie te zorgen. De ICE ENDEX (European Energy Derivatives Exchange) is de handelsplaats voor elektriciteit en gas. De ENDEX is een termijnmarkt, waar prijzen worden weergegeven voor de levering van elektriciteit en gas in de komende jaren. De prijzen worden gepresenteerd per periode (maand, kwartaal of jaar) en worden weergegeven in Euro/MWh. De TTF prijs is gebaseerd op "future contracten" voor de overdracht van rechten met betrekking tot aardgas voor de komende maand. Deze rechten gelden op het Virtual Trading Point van de Titel Transfer Facility (TTF), geëxploiteerd door Gasunie Transport Services, de transmissiesysteembeheerder in Nederland.
- Consumentenprijzen
- Als consumentenprijs is het gemiddelde tarief dat consumenten per kubieke meter aan variabele kosten betalen gebruikt. Dit betreft de variabele kosten voor de levering van gas bij het afsluiten van een nieuw contract. De variabele kosten zijn inclusief BTW maar exclusief transportkosten en energiebelasting. De werkelijke hoogte van dit bedrag per huishouden is afhankelijk van het type contract, de duur van het contract en de leverancier waarmee de consument dit contract aangaat. Het gemiddelde wordt maandelijks door het CBS gepubliceerd. Deze gemiddelde energieprijzen worden ook voor de consumentenprijsindex (CPI) gebruikt. Bij de CPI worden prijzen van nieuwe contracten waargenomen. Contracten die door energiemaatschappijen in voorgaande perioden werden aangeboden, maar in de betreffende verslagperiode niet, worden wiskundig voortgezet en meegenomen in de berekening van het gemiddelde tarief. De gemiddelde prijzen in deze tabel kunnen hierdoor afwijken van de gemiddelde prijzen die Nederlandse huishoudens betalen voor energie.
- Meeteenheden voor gas
- 1 megawattuur (MWh) = 1000 kilowattuur (kWh).
1 gigawattuur (GWh) = 1000 megawattuur (MWh). - Gebruikte bronnen
- Consumentenprijzen: Centraal Bureau voor de Statistiek, tabel met de gemiddelde energietarieven voor consumenten. De tabel bevat de consumentenprijzen van elektriciteit en gas sinds januari 2018. De gegevens in de tabel zijn onderverdeeld in transportprijzen, leveringsprijzen en belastingen en worden als gewogen gemiddelde maandprijzen gepubliceerd. Voor de consumentenprijs van gas wordt het variabel leveringstarief voor aardgas uit deze tabel gebruikt.
- Neutrale gasprijzen: PowerNext
- Beursprijzen: ICE, Dutch TTF Gas Daily Futures
- Gasvoorraad en gasverbruik: de gegevens over de leveringszekerheid gas zijn te vinden in het dashboard leveringszekerheid gas van de Gasunie Transport Services.
- Opbouw van de gaskosten van consumenten
- De kosten van consumenten voor aardgas bestaan uit de volgende componenten:
1. Transporttarief: Het bedrag dat de consument aan de netbeheerder betaalt voor het transport van gas. Het bedrag is afhankelijk van het deel van Nederland waarin men woont.
2. Vast leveringstarief: De vaste kosten voor de levering van gas, dit wordt ook wel het "vastrecht " genoemd. De hoogte van dit bedrag is afhankelijk van het type contract, de duur van het contract en de leverancier waarmee het contract wordt afgesloten.
3. Variabel leveringstarief: Het tarief dat per kubieke meter gas aan variabele kosten voor de levering van gas in rekening wordt gebracht.
4. Opslag duurzame energie (ODE): Heffing op het verbruik van aardgas. Met de inkomsten uit deze heffing wordt de productie van duurzame energie gestimuleerd. Zoals besloten in de "Wet opslag duurzame energie- en klimaattransitie".
5. Energiebelasting: Belasting over het verbruik van aardgas zoals vastgelegd in de "Wet belastingen op milieugrondslag".
Duiding bij de cijfers
Onderstaande gebeurtenissen geven achtergrondinformatie bij de ontwikkeling van de cijfers op deze pagina.
6 juli 2024: Nederland loopt achter met het bijvullen van de gasopslagen voor de winter. De vulgraad in Nederland is een stuk lager dan vorig jaar begin juli en ook lager dan andere Europese landen. Op 1 juli bedroeg de vulgraad 68,5 procent. Dat is ruim 10 procent lager dan in andere EU-landen en bijna 11 procent minder dan begin juli 2023. Destijds was de voorraad al voor bijna 80 procent gevuld. Om goed voorbereid te zijn op een koude winter, moeten de gasopslagen op 1 oktober voor minstens 90 procent gevuld zijn. Dit bijvullen gebeurt voornamelijk in de zomer, tijdens het vulseizoen. Dan wordt er weinig gas verbruikt door burgers en bedrijven, waardoor de prijzen vaak lager liggen. Het is niet duidelijk waarom het vullen dit jaar trager verloopt. Aardgashandelaar GasTerra geeft alleen aan dat ,,de opslagen gevuld worden op basis van diverse criteria die steeds gemonitored worden, die criteria zijn echter vertrouwelijk”.
24 juni 2023: Historische besluit, na zestig jaar stopt de gaswinning in Groningen: In oktober 2023 gaat de gaskraan in Groningen helemaal dicht. Het kabinet heeft besloten dat ze het Groningse gas niet meer nodig hebben, zelfs niet voor een strenge winter. Het gasveld in Groningen was al bijna dicht, maar er werd nog een beetje gas gewonnen. Dat kleine beetje gas wordt nu ook stopgezet. Ze hebben genoeg zekerheid dat alle huishoudens genoeg energie hebben zonder Gronings gas. Er zijn ook andere manieren gevonden om in een koude periode geen Gronings gas meer te hoeven gebruiken.
De putten waar het gas uit de grond komt, worden nog niet weggehaald. Het kabinet wil eerst kijken hoe het volgend jaar gaat. Als er dan toch een tekort aan gas dreigt, kunnen ze nog een keer een beetje gas winnen. Maar op 1 oktober 2024 worden alle putten definitief afgesloten.
Als er daarna ooit nog een tekort aan gas komt, gaat Groningen niet weer open. De verantwoordelijke persoon zegt dat ze geen risico willen nemen op nieuwe aardbevingen. De problemen van de mensen in Groningen die schade hebben door de aardbevingen zijn nog niet opgelost. De aardbevingen zullen waarschijnlijk nog jaren doorgaan omdat de bodem zich moet herstellen. Maar vanaf oktober stopt de oorzaak van de aardbevingen.
Er is nog wel veel gas in de grond in Groningen, maar dat gas is van oliemaatschappijen Shell en Esso. In het verleden wilden ze nog gecompenseerd worden voor het gas dat ze niet meer mogen winnen. Maar nu willen ze dat het gasveld zo snel mogelijk sluit.
De Groningse belangenorganisaties zijn blij met dit besluit, maar ze zeggen wel dat ze willen dat de gasputten definitief gesloten worden.
7 juni 2023: Terwijl de gasprijzen al maanden gestaag daalden steeg de prijs op maandag 5 juni ineens van €23,39 naar €27,29, een prijsstijging van ruim 15%. En dat terwijl de omstandigheden nog steeds gunstig waren om een lage gasprijs te verwachten: goed gevulde gasopslagen en een beperkte vraag naar gas. Natuurlijk is een prijs van €27 megawattuur (mWh) nog ver verwijderd van de €235 die in augustus 2022 nog betaald moest worden, maar hoe zal de gasprijs zich ontwikkelen, wat is de reden voor de plotselinge stijging? Als verklaring voor de snelle prijsstijging worden twee oorzaken genoemd: Ten eerste komt er momenteel minder Noors gas naar Europa omdat er een groot Noors gasveld stilligt voor onderhoudswerkzaamheden. Ten tweede is de vraag naar gas uit Azië sterk toegenomen. Dit lijkt de belangrijkste oorzaak voor de prijsstijging. Hierdoor wordt meer LNG (vloeibaar gas) in Azië verkocht. Er zijn twee redenen waarom de vraag in Azië toeneemt. Ten eerste is het ongewoon warm daar, wat resulteert in een hoog energieverbruik voor airconditioning. Een deel van deze energie wordt opgewekt in gascentrales. Daarnaast is er sprake van economische groei, wat sowieso leidt tot een hogere gasconsumptie. De vraag neemt structureel toe, en dat vormt een probleem voor Nederland en Europa. We hebben namelijk weinig langlopende contracten voor de afname van LNG. Hierdoor zijn we afhankelijk zijn van de aankoop van gas op de spotmarkt. De prijzen op de spotmarkt reageren direct op vraag en aanbod. Nu de vraag stijgt, stijgen ook de prijzen. Dit probleem doet zich niet voor bij langlopende contracten, waarbij vaste prijsafspraken gelden.
20 maart 2023: Nederland wil de grootste fabriek voor groene waterstof op zee realiseren. Als locatie hiervoor is het windenergiegebied ten noorden van de Waddeneilanden gekozen. Op die plek is al een windmolenpark gepland dat de benodigde elektriciteit kan leveren. En er ligt er een aardgasleiding die mogelijk kan worden gebruikt om de groene waterstof aan land te brengen. Het doel is dat er vanaf 2023 vijfhonderd Megawatt elektrolysecapaciteit geleverd zal worden. Minister Rob Jetten zei dat het project wereldwijd vooroploopt en een grote stap vooruit is ten opzichte van de doelstelling uit het Klimaatakkoord van 4GW elektrolyse in 2030. Door middel van elektrolyse van water kan waterstof worden geproduceerd. Wanneer deze elektrolyse wordt aangedreven door elektriciteit afkomstig van hernieuwbare bronnen, zoals zonne- of windenergie, wordt dit beschouwd als een duurzaam alternatief voor fossiele brandstoffen. De productie van waterstof kan ook bijdragen aan het voorkomen van overbelasting van het elektriciteitsnet tijdens periodes van overproductie van stroom, bijvoorbeeld door harde wind.
Het gasverbruik in de Europese Unie is van augustus tot en met november 2022 met meer dan 20 procent gedaald ten opzichte van het gemiddelde voor die periode in 2017 tot en met 2021. Om een tekort aan aardgas te voorkomen hebben de 27 EU lidstaten afgesproken om hun gasverbruik met minimaal 15 procent te verminderen. Nederland heeft die doelstelling ruimschoots behaald: Het gasverbruik in Nederland verminderde met ongeveer 33 procent. Van alle EU lidstaten heeft Finland het meest bespaard: huishoudens en bedrijven in Finland hebben meer dan 50 procent gas bespaard ten opzichte van het gemiddelde tussen 2017 en 2021. Letland en Litouwen waren na Finland de landen waar het meeste gas is bespaard: zij bezuinigingen respectievelijk 43 en bijna 42 procent. Op 8 lidstaten na hebben alle landen hun gasverbruik met minimaal 15 procent verminderd. 6 landen verminderden hun gasverbruik wel maar minder dan de ten doel gestelde 15 procent. En 2 landen (Malta en Slowakije) verbruikten de afgelopen maanden meer gas dan in de voorbije jaren.
14 december 2022: ,,Gasverbruik schiet omhoog door felle kou”, dat is de kop op de voorpagina van het AD . Doordat het de afgelopen week overal in Nederland vroor zetten mensen de thermostaat hoger, hoewel ze voorzichtig blijven. Huishoudens en bedrijven verstoken door de vrieskou deze week zoveel meer gas dat de gasopslagen moeten worden aangesproken. Uit cijfers van de Gasunie blijkt dat het gasverbruik in korte tijd met bijna een derde is gestegen. De gasopslagen waren 17 oktober nog 93 procent gevuld, inmiddels is de vulgraad al ruim 10 procent gedaald (83 procent op 11 december). Vooral de laatste dagen gaat het dankzij de vorst hard, zo meldt de Gasunie. Het gasverbruik ligt sinds begin december 30 procent hoger dan in de voorgaande periode. Op zich is de gasvoorraad daar ook voor bedoeld. Wat we nu aan gasvoorraad wordt gebruikt zal volgend jaar weer aangevuld worden. De grote vraag zorgt er wel voor dat de gasaanvoer volop draait. De gasaanvoer bestaat uit de gasproductie uit Nederlandse gasvelden, uit via lng-schepen aangevoerd gas, uit via de pijpverbinding met Noorwegen verkregen gas en uit gastoevoer vanuit de Nederlandse gasopslagen. In een normale winter moet dit voldoende zijn. Om in de toekomst genoeg gas te hebben, wil Gasunie de opslagcapaciteit van lng op termijn vergroten. Een extra drijvende gasopslag in Terneuzen is een optie. Ook de bestaande opslagen in de Rotterdamse haven en de Groningse Eemshaven worden nog verder uitgebreid. De capaciteit zal daar 12 naar 24 miljard kuub vergroot worden.
14 december 2022: Volgens Milieu Centraal verbruikt een gemiddeld huishouden tijdens dagen met vorst ongeveer 7 kubieke meter gas om het huis te verwarmen als de thermostaat overdag op 19 graden staat. Door de temperatuur één graad lager te zetten kan gemiddeld 115 kubieke meter gas worden bespaard. En Milieu Centraal geeft aan dat het gemiddelde 2 kubieke meter gas scheelt als de temperatuur overdag op 15 graden gezet wordt.
Begin november 2022: De gasopslagen zijn goed gevuld voor de winter. De vulling in de gasopslag op de locatie Grijpskerk daalt, dit is omdat deze wordt gespoeld. In de komende (winter)maanden zal de vulgraad ook lager worden door gebruik van gas uit de opslagen. De gasprijs fluctueert sterk; de trend is dalend, maar de prijs is nog steeds hoog. Het gasverbruik in Nederland ligt op een duidelijk lager niveau dan in voorgaande jaren.
Eind oktober 2022 is de gasprijs aan het kelderen en zelfs kortstondig negatief geweest. Hoe kan dat? De verklaring door de economen van de ING bank is dat dit komt doordat er in de maanden tot oktober zoveel mogelijk gas aan de gasvoorraden is toegevoegd. Oktober is traditioneel het moment dat de gasvoorraden het volst zitten. Dit gebeurt als voorbereiding op de winter wanneer het gasverbruik het hoogst is. De gasvoorraden zijn in heel Europa in recordtempo gevuld. Dat is heel goed gelukt, in Nederland en in heel Europa zit meer dan 90% van de voorraden vol. De vraag naar gas is echter nog zeer laag want het is in Nederland 20 graden en overal in Europa veel warmer dan normaal waardoor de verwarmingen niet of nauwelijks aanstaan. Er liggen veel tankerschepen met Liquid Natural Gas (LNG) voor de kust klaar om de voorraden aan te vullen. Maar zolang wij de voorraden niet aanvullen omdat het warm weer is kunnen de tankers hun LNG niet afleveren. Dat zorgt voor de ongewone situatie dat er een korte periode een negatieve prijs op de gasmarkt was. En dat terwijl er de afgelopen maanden recordprijzen golden. Dit is een tijdelijke situatie, als het winterweer wel inzet dan zal de gasprijs weer omhoog gaan. Je ziet hier wederom hoe sterk de gasprijs door de geopolitiek en door het weer wordt beïnvloed. Als je kijkt naar de verwachtingen van beleggers dan verwachten ze 100 Euro per Mega Watt Uur. In augustus 2022 was dit nog boven de 300 Euro per Mega Watt Uur.
17 oktober 2022: Minister Rob Jetten over het gasverbruik in Nederland: "Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne is er flink bespaard door Nederlanders. Het gasverbruik is met ruim een kwart afgenomen en het elektriciteitsgebruik is zo’n 5% gedaald. Met name op het gebied van elektriciteit ligt de uitdaging om de komende maanden de besparing te verdubbelen. Een meerderheid van de mensen zegt al energiebesparende maatregelen genomen te hebben of is dit van plan, zowel voor de korte termijn (79%) als voor de lange termijn (60%)."
9 september 2022: Het doel van 80% voor de vulling van de gasopslagen is gehaald.
31 augustus 2022: levering van Russisch gas via de Nordstream pijplijn is gestopt. In eerste instantie was dit "vanwege onderhoud", de leveringen zijn echter niet hervat.
Juli 2022: De levering van Russisch gas via de Nord Stream 1-pijpleiding is afgenomen tot 40%. Hierdoor is er minder aanbod van gas in Noord-West Europa.
April 2022: Oproep van de overheid aan bedrijven en huishoudens om energie te besparen (onder andere met een website met tips over energie besparen: zetookdeknopom.nl). Campagne gestart om mensen bewust te maken van de noodzaak energie te besparen door de stijgende energiekosten en energieschaarste als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Energie besparen vermindert niet alleen de kosten, het is ook gunstig voor het klimaat.
24 februari 2022: Russische invasie van Oekraïne: Rusland valt buurland Oekraïne binnen.
2017: De Nederlandse Staat heeft in de periode tot 2017 meer dan 10 miljard Euro geïnvesteerd om een "gasrotonde" aan te leggen. Een gasrotonde is een knooppunt voor gas: gas wordt hier door leidingen naartoe gevoerd, gas wordt opgeslagen in gasopslagfaciliteiten en vanuit de opslag wordt gas naar (buitenlandse) afnemers getransporteerd. De aanleg van de gasrotonde is uitgevoerd door de staatsdeelnemingen Gasunie en Energie Beheer Nederland. De gasrotonde kent twee belangrijke doelen: (1) het veiligstellen van de energievoorziening en (2) zorgen dat Nederland een belangrijke groothandelaar in gas voor Europa blijft, ook als er geen gas meer wordt gewonnen uit de gasvelden in Groningen.
18 maart 2014: annexatie van De Krim in Oekraïne door Rusland, als onderdeel van de Russisch-Oekraïense Oorlog.
